Każdego roku, z powodu zatrucia tlenkiem węgla potocznie zwanym czadem, umiera w Polsce ok. 100 osób, a blisko 2000 osób wymaga hospitalizacji (dane w załączonej tabeli). Tlenek węgla wg danych medycznych jest sklasyfikowany jako najczęstsza przyczyna zatruć w Europie i Ameryce Północnej.
Zimą 2012/2013 roku na terenie powiatu nyskiego strażacy wyjeżdżali do 49 zdarzeń, gdzie ze zgłoszenia wynikało podejrzenie występowania czadu.
Zatruło się łącznie 27 osób, w tym 1 śmiertelnie. W sezonie 2013/2014 interwencji było mniej, bo 31. Wśród 21 zatrutych była 1 ofiara śmiertelna.
Skąd bierze się czad i dlaczego jest tak niebezpieczny?
Czad to nazwa zwyczajowa tlenku węgla, który jest gazem silnie trującym. Jego toksyczność jest uzależniona od stężenia w powietrzu oraz czasu przebywania w pomieszczeniu gdzie to stężenie występuje, np.: przy stężeniu 0,16% po 20 minutach dochodzi do silnego bólu głowy i wymiotów, a w ciągu ok. 2 godzin do śmierci, ale już przy 1,28% po kilku wdechach następuje utrata przytomności, a po ok. 3 minutach śmierć. Niebezpieczeństwo zatrucia wynika z faktu, że tlenek węgla jest niewyczuwalny zmysłami człowieka, bezbarwny i bezwonny, nieco lżejszy od powietrza. Czad powstaje podczas tzw. spalania niezupełnego, do którego dochodzi w wyniku braku dopływu odpowiedniej ilości tlenu do urządzenia, w którym następuje spalanie lub z powodu zanieczyszczenia, zużycia lub złej regulacji tego urządzenia. Czad powstaje też często w czasie pożaru.Pamiętajmy! Tyle spalin wypłynie przez komin, ile świeżego powietrza napłynie do pomieszczenia z zewnątrz.
Warunkiem koniecznym bezpiecznego użytkowania takich urządzeń, jak piec gazowy, kuchenka gazowa, kuchnia węglowa, piec centralnego ogrzewania, czy kominek jest zapewnienie stałego dopływu świeżego powietrza do paleniska oraz swobodnego odpływu spalin.
Aby te warunki spełnić, należy:
• uchylić okno w mieszkaniu, gdy korzysta się ze źródła ognia, a najlepiej zapewnić nawet niewielkie rozszczelnienie okien,
• w przypadku wymiany okien na nowe, sprawdzić poprawność działania wentylacji, ponieważ nowe okna są najczęściej o wiele bardziej szczelne od tych wcześniej stosowanych w budynku, co może pogarszać wentylację,
• nie zasłaniać kratek wentylacyjnych i otworów nawiewnych; zasłanianie kratek wentylacyjnych, zarówno nawiewnej w drzwiach do łazienki, jak i wywiewnej na wlocie do przewodu wentylacyjnego grozi śmiertelnym zatruciem,
• użytkować sprawne techniczne i prawidłowo zamontowane urządzenia grzewcze,
• co najmniej raz w roku zlecić uprawnionemu kominiarzowi kontrolę przewodów kominowych: dymowych, spalinowych i wentylacyjnych,
• przeprowadzać okresowe czyszczenie przewodów kominowych.
Przepisy przeciwpożarowe stanowią, że w obiektach, w których spalane jest paliwo stałe, ciekłe lub gazowe, usuwa się zanieczyszczenia z przewodów dymowych i spalinowych:
• od palenisk opalanych paliwem stałym - co najmniej raz na 3 miesiące;
• od palenisk opalanych paliwem płynnym i gazowym - co najmniej raz na 6 miesięcy;
• od palenisk zakładów zbiorowego żywienia i usług gastronomicznych - co najmniej raz w miesiącu, jeżeli przepisy miejscowe nie stanowią inaczej.
Zanieczyszczenia z przewodów wentylacyjnych usuwać należy co najmniej raz w roku, jeżeli większa częstotliwość nie wynika z warunków użytkowych.Pierwsza pomoc!
Warto też wiedzieć jak rozpoznać zatrucie czadem i jak pomóc osobie z objawami zatrucia. Problemem w rozpoznaniu zatrucia tlenkiem węgla jest maskowanie objawów właściwego zatrucia objawami: grypy, migreny, anginy, upojenia alkoholowego. Dotyczy to szczególnie podtruwania osób przebywających w środowisku, gdzie występują stale niewielkie stężenia tlenku węgla. Skutki stałego trucia się mogą być wówczas traktowane jako inne dolegliwości chorobowe. Zatrucie tlenkiem węgla może objawiać się dusznościami, bólem i zawrotami głowy, nudnościami, wymiotami, oszołomieniem, osłabieniem, przyspieszeniem rytmu serca i oddechu. Objawy złego samopoczucia w czasie kąpieli mogą być początkowym sygnałem zatrucia, którego nie wolno lekceważyć, gdyż utrata przytomności może nastąpić w przeciągu kilku minut. W przypadku stwierdzenia takich objawów, jeżeli nie wynikają one ze stanu zdrowia osoby, należy:
• natychmiast zapewnić dopływ świeżego, czystego powietrza, otwierając okna,
• wynieść osobę poszkodowaną w bezpieczne miejsce, jeśli nie stanowi to zagrożenia dla zdrowia osoby ratującej; w przypadku istnienia takiego zagrożenia pozostawić do przybycia służb ratowniczych,
• wezwać służby ratownicze,
• jeżeli zatruciu towarzyszą wymioty, to należy chorego położyć na boku,
• jeżeli osoba poszkodowana nie oddycha, ma zatrzymaną akcję serca, należy natychmiast zastosować sztuczne oddychanie, np. metodą usta – usta oraz masaż serca.
Zapobieganie!
W trosce o własne bezpieczeństwo, warto rozważyć zamontowanie w domu czujek dymu i gazu!
Korzyści z zamontowania takich urządzeń są niepodważalne, a koszt ich zakupu osiągalny przez wiele budżetów domowych.
Z roku na rok, coraz częściej strażacy wzywani są do mieszkań, gdzie zadziałała czujka tlenku węgla. Świadczy to o tym, że świadomość społeczeństwa rośnie i przybywa w mieszkaniach urządzeń pomiarowych, które mogą uratować życie. Statystyki zatruć pokazują jednak, że problem jest ciągle aktualny i przez wielu bagatelizowany.
Opracował: mł. bryg. Paweł Gotkowski
Zastępca Komendanta Powiatowego
PSP w Nysie